Bài đồng dao Con mèo mà trèo cây cau là một trong những bài thơ dân gian quen thuộc gắn liền với tuổi thơ của biết bao thế hệ người Việt. Không chỉ đơn giản là những vần điệu dễ nhớ, bài đồng dao này còn mang đến nhiều bài học thú vị dành cho trẻ nhỏ.
Nội dung bài thơ Con mèo mà trèo cây cau như sau:
Con mèo mà trèo cây cau,
Hỏi thăm chú chuột đi đâu vắng nhà.
Chú chuột đi chợ đường xa,
Mua mắm, mua muối giỗ cha con mèo
Phân tích bài thơ “Con mèo mà trèo cây cau” dưới góc nhìn biểu tượng và ẩn dụ xã hội, ta dễ dàng nhận thấy sự đối lập sâu sắc giữa hai nhân vật trung tâm – mèo và chuột – không chỉ về hành động mà còn về tầng nghĩa ẩn sau đó.
Ở bề mặt, bài thơ với hình thức đồng dao ngắn gọn, vần điệu vui tai tưởng chừng chỉ là một câu chuyện ngộ nghĩnh giữa mèo và chuột. Nhưng nếu đọc kỹ, có thể thấy mèo hiện lên như một kẻ giả nhân giả nghĩa: trèo lên cây cau, lăm le bắt chuột, nhưng lại viện cớ xuống để “hỏi thăm” nhằm che giấu ý đồ thật sự. Trong khi đó, chuột lại rất tinh ranh, nhanh trí “lỉnh đi đâu mất”, khiến mèo trở nên bẽ bàng và lúng túng.
Hình ảnh này là ẩn dụ sinh động cho mối quan hệ xã hội bất công. Mèo – với dáng vẻ quyền lực, chủ động – tượng trưng cho tầng lớp địa chủ, cường hào phong kiến chuyên bắt nạt, đàn áp kẻ yếu. Chuột – nhỏ bé, nhanh nhẹn, luôn phải tìm cách thoát thân – đại diện cho người nông dân thấp cổ bé họng, luôn phải sống trong cảnh dè chừng, chịu áp bức nhưng vẫn không ngừng tìm đường sinh tồn.
Đáng chú ý, hình ảnh con mèo trèo lên đúng lúc chuột đi vắng là chi tiết giàu tính nhân văn. Câu thơ ngắn gọn ấy còn gợi ra sự can thiệp lặng lẽ nhưng đầy cảm thông của người dân. Có thể hiểu rằng, người kể chuyện (hoặc người trong làng) đã "báo động" cho chuột, để chuột kịp thời tránh họa. Đây chính là biểu hiện của lòng nhân hậu, sự liên kết âm thầm nhưng bền chặt giữa những con người cùng tầng lớp, cùng khổ đau.
Chi tiết ấy cũng cho thấy một khát vọng ngấm ngầm nhưng mãnh liệt: người dân nghèo luôn mong chờ có người giúp mình vượt qua ách thống trị, dù là bằng lời mách nước giản dị hay sự hỗ trợ kín đáo. Đó là khát vọng tự do, được sống công bằng, được thoát khỏi sự đe dọa của những thế lực cường quyền.
Tóm lại, bài thơ dân gian tưởng đơn giản nhưng lại mang hàm ý sâu xa, phản ánh một phần hiện thực xã hội xưa: nơi người yếu thế buộc phải mưu trí để sinh tồn, nơi những kẻ lộng quyền bị vạch trần bằng tiếng cười hóm hỉnh, sâu cay. Và hơn hết, nó gieo vào lòng người đọc một tia hy vọng – rằng sự đoàn kết, tỉnh táo và nhân ái sẽ giúp con người vượt qua bất công, hướng đến một xã hội tốt đẹp hơn.
Bài đồng dao Con mèo mà trèo cây cau tuy ngắn gọn nhưng lại đọng lại nhiều ý nghĩa sâu sắc về sự dí dỏm, phản xạ ngôn ngữ và giáo dục hành vi cho trẻ. Việc lưu giữ và dạy lại những bài đồng dao như thế này sẽ giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em Việt từ thuở thơ ấu.
Tham khảo thêm:
Bình Luận