“Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng” là một truyện cười dân gian Việt Nam đầy ý nghĩa. Bằng lối kể hài hước, tác phẩm phê phán sâu sắc thói huênh hoang, sĩ diện hão của những kẻ chưa thành tài đã tỏ ra ta đây, từ đó gửi gắm bài học nhẹ nhàng mà thấm thía.
Ngày xưa, có một anh học trò nghèo nhưng học giỏi, được Thiên đình ghi sẵn trong sổ thiên tào sẽ đỗ tiến sĩ và làm quan to đến chức thượng thư.
Mỗi ngày anh đều đi học ngang một ngôi đền làng, nơi có vị thần giữ đền rất kính trọng anh vì biết trước số mệnh ấy. Ba lần liên tiếp, thần báo mộng cho người từ rằng sẽ có quan lớn đến thăm, và cả ba lần đó người khách duy nhất vào đền chỉ là anh học trò. Từ đó, người từ đền tin chắc anh sẽ làm nên nghiệp lớn, liền kể lại điều ấy cho học trò nghe.
Từ khi nghe xong, anh học trò bắt đầu sinh tâm kiêu ngạo. Thấy vợ mình không xinh, anh bắt đầu mơ tưởng người đẹp quyền quý, rồi kiếm cớ bỏ vợ. Anh còn khinh thường người nghèo, nặng lời với người đến đòi nợ, doạ cướp nhà người ta, đe dọa: “Rồi chúng mày sẽ biết tay ông!” dù chưa đỗ đạt gì.
Tất cả những hành động ấy đều được tâu về Thiên đình. Ngọc Hoàng rất giận, liền gạch tên anh ra khỏi sổ đỗ đạt. Vị thần giữ đền lại báo mộng cho người từ biết rằng không cần kính trọng anh học trò nữa, vì:
“Dưới trăng bỏ vợ, trước sân đòi nhà, chưa làm nên đã thất đức.”
Từ đó, anh thi mãi không đỗ, muốn quay lại với vợ cũ cũng bị từ chối, sự nghiệp tiêu tan, cửa nhà sa sút.
Truyện để lại một bài học sâu sắc, nên dân gian có câu:
“Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng” – để răn dạy những kẻ mới có chút hy vọng, chưa thành công đã kiêu căng, thất đức.
Truyện “Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng” không chỉ mang lại tiếng cười châm biếm mà còn là lời cảnh tỉnh về lối sống ảo tưởng, thiếu khiêm nhường. Đây là một bài học giá trị về đạo đức, giúp người đọc nhìn lại bản thân và sống thực tế, chân thành hơn.
Khám phá thêm:
Bình Luận