“Sự Tích Chuông, Trống, Mõ” là một truyện cổ tích dân gian Việt Nam giàu hình ảnh ẩn dụ, phản ánh niềm tin tâm linh và bài học đạo đức sâu sắc. Qua câu chuyện, người đọc hiểu thêm về nguồn gốc của ba vật dụng quen thuộc nơi chùa chiền: chuông, trống và mõ.
Ngày xưa, có một chàng thư sinh nghèo nhưng rất thông minh, học giỏi, nổi tiếng với tài thi phú và sự cần cù đèn sách. Tuy nhà nghèo không thể bố thí như phong tục thời ấy để cầu may trước kỳ thi, chàng chọn làm điều thiện thay thế.
Một hôm ra đồng, chàng bắt gặp lũ trẻ chăn trâu đang định giết một con chạch lớn. Thấy con vật đáng thương sắp chết, chàng mua lại con chạch bằng đồng tiền dành dụm cuối cùng rồi thả xuống sông, mong rằng nếu “cứu vật, vật trả ơn”, chàng sẽ được phù hộ thi đỗ.
Thế nhưng, liên tiếp hai kỳ thi, dù tài năng vượt trội, chàng đều thi trượt ở cả ba trường, khiến bạn bè và thầy cô đều ngỡ ngàng. Không bỏ cuộc, chàng ở lại kinh đô tìm thầy học thêm, nhưng kỳ thi kế tiếp vẫn thất bại. Tủi nhục, chán nản, chàng quyết định trở về quê.
Trên đường về, đi ngang bến sông nơi từng phóng sinh con chạch, chàng ngạc nhiên thấy hai bên sông có lính canh gác nghiêm ngặt. Hỏi ra mới biết: tại khúc sông này có một con chạch lớn hóa thành yêu quái, thường ăn thịt người.
Nghe vậy, thư sinh sinh nghi chính là con chạch mình đã cứu, và nghĩ mình có phần trách nhiệm nếu nó làm hại người. Chàng xin phép được qua sông một mình, dù bị cảnh báo là rất nguy hiểm.
Ra giữa sông, con mãng xà hiện lên định nuốt chàng. Chàng vội nói rõ mình là người đã cứu nó trước kia, khẩn khoản nhắc lại câu “cứu vật, vật trả ơn”. Nhưng mãng xà đáp lại trơ trẽn rằng phải hiểu là “cứu vật, vật trả oán”, và vẫn muốn ăn thịt chàng.
Thư sinh thông minh đưa ra thỏa thuận phân xử: đi tìm ba nhân chứng bất kỳ để hỏi xem ai đúng – nếu ai cũng nói mãng xà đúng, chàng sẽ chịu chết.
Cả hai cùng đi, người đầu tiên họ gặp là một con trâu già. Trâu vốn oán hận con người vì bị hành hạ khi còn sống nên nói rằng câu tục ngữ đúng là “cứu vật, vật trả oán”, khiến thư sinh lo lắng.
Người thứ hai là một con cá gáy (chép) sắp hóa tinh, cũng trả lời y như trâu. Mãng xà mừng rỡ, thư sinh bắt đầu tuyệt vọng.
Nhưng người thứ ba họ gặp lại là một ông lão hiền từ, chính là Phật Thích Ca hóa thân xuống trần để xét xử. Nghe hết câu chuyện, ông lão mời cả ba cùng về chùa, rồi hiện nguyên hình là Phật Tổ, nghiêm khắc kết tội mãng xà bạc nghĩa, trâu xấu bụng và cá gáy a dua.
Để trừng phạt, Phật hóa:
Từ đó, chuông, trống, mõ được gõ mỗi khi tụng kinh như một cách nhắc nhở con người về lòng trung nghĩa, biết ơn, ngay thật, cũng như phê phán kẻ bạc tình, vong ân.
Truyện “Sự Tích Chuông, Trống, Mõ” không chỉ lý giải hình tượng ba pháp khí trong chùa mà còn nhắn gửi bài học sâu sắc về lòng từ bi, sự tỉnh thức và hậu quả của sự tham sân si. Đây là một trong những truyện cổ tích thấm đẫm tinh thần Phật giáo Việt Nam.
Xem bài viết liên quan:
Bình Luận