Truyện cổ tích Lành nhớ Dở quên là một tác phẩm dân gian quen thuộc trong kho tàng văn học Việt Nam. Với lối kể mộc mạc và ý nghĩa nhân văn sâu sắc, truyện mang đến bài học về lòng trung thực, phân biệt đúng sai và cách đối nhân xử thế trong cuộc sống.
Hứa Doãn, một tiến sĩ đời Tống, làm quan được dân kính trọng, nhưng sống cô đơn, chưa vợ con. Một ngày cuối tuần, khi đi câu cá, ông chứng kiến đôi vợ chồng vui đùa, chợt nhận ra nỗi trống vắng của mình.
Gió mạnh thổi qua khiến ông rùng mình, ngẫm về cuộc đời: "Chim khôn chọn cây cao, gái khôn tìm chồng tốt." Nhìn bóng mình in trên hồ, ông tự nhủ phải biết nhớ điều đáng nhớ, quên điều cần quên, như công đức thì khắc ghi, sai lầm thì bỏ qua, và lo chuyện lập gia đình trước khi quá muộn.
Hôm sau, trong lúc làm việc, Hứa Doãn cảm thấy cô đơn, uống rượu giải sầu. Bảo Thúc, một viên tướng thân cận, nhận thấy ông muộn phiền vì chưa có vợ, thẳng thắn góp ý: "Đời trần chẳng còn gì luyến tiếc, trừ việc tướng quân chưa có gia đình." Bảo Thúc giới thiệu một cô gái đảm đang, khuyên ông đừng để thời xuân qua uổng.
Hứa Doãn hỏi về "Công, Dung, Ngôn, Hạnh" của cô, Bảo Thúc đáp rằng vẻ đẹp thật sự nằm ở rung cảm của người nhìn, không chỉ ở hình thức.
Hứa Doãn đồng ý, nghĩ rằng nếu cô gái không đẹp, ông vẫn có thể dùng tiền bạc bù đắp. Cuộc hôn nhân nhanh chóng thành. Tuy nhiên, khi thấy vợ – Nguyễn Thị – nhan sắc kém, ông thất vọng, hỏi về "tứ đức".
Nguyễn Thị tự nhận chỉ thiếu "Dung", nhưng giải thích: "Công" không cần may vá khi có hàng sẵn; "Ngôn" là biết nói đúng lúc; "Hạnh" là lấy niềm vui của chồng làm hạnh phúc. Nàng phản biện rằng vẻ đẹp ngoại hình có thể sửa, nhưng tâm tính xấu mới đáng lo, và hỏi ngược Hứa Doãn về "Bách hạnh". Ông tự hào đáp đủ cả, nhưng bị vợ vạch trần: thiếu "Đức" vì trọng sắc hơn nhân.
Hứa Doãn xấu hổ, nhớ lời Bảo Thúc khen Nguyễn Thị nhân hậu, quyết tâm trân trọng nàng. Ông đưa vợ đi cải thiện nhan sắc, từ đó yêu thương, kính trọng vợ, sống hạnh phúc bền lâu.
Một ông lão gần đó, biết chuyện, dạy con cháu: Cái đẹp có hạn, cái nết vô cùng. Người chỉ dựa vào sắc đẹp dễ bị đối xử tệ khi nhan sắc tàn phai, nhưng cái nết bền vững, cảm hóa lòng người. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận thực tế: nhiều người vẫn chuộng vẻ ngoài, nên cần chăm chút cả sắc lẫn nết để tránh thiệt thòi.
Bài học: Truyện "Lành nhớ Dở quên" nhấn mạnh giá trị của lòng tốt, nhân hậu và sự tha thứ. Vẻ đẹp tâm hồn vượt trội hơn nhan sắc bề ngoài, nhưng trong xã hội, cả hai cần hài hòa để cuộc sống trọn vẹn. Câu chuyện khuyên ta nhớ điều lành, quên điều dở, trân trọng những giá trị sâu sắc trong cuộc đời.
Qua câu chuyện Lành nhớ Dở quên, người đọc nhận ra giá trị đạo đức truyền thống mà cha ông ta gửi gắm. Truyện không chỉ giải trí mà còn giáo dục con người sống thiện lương, công bằng và biết trân trọng sự thật – những giá trị luôn trường tồn theo thời gian.
Khám phá thêm
Bình Luận