Truyện cổ tích "Mụ Lường" là một trong những tác phẩm dân gian đặc sắc, phản ánh rõ nét sự phân biệt giàu nghèo và thói xấu của những kẻ tham lam, gian ác. Qua hành trình của nhân vật chính, câu chuyện mang đến nhiều bài học sâu sắc về lòng nhân hậu và công lý.
Ngày xưa, có hai vợ chồng một người phú thương trẻ tuổi, giàu có và nhân hậu. Người chồng thường xuyên đi buôn xa, rong buồm từ Nam ra Bắc, sang cả các nước khác để buôn bán, mua hàng về bán hàng đi.
Một ngày kia, khi thuyền đầy hàng hóa, phú thương từ biệt vợ lên đường. Nghe nói xứ Hạ-châu là nơi buôn bán dễ sinh lợi, tuy chưa từng đến, nhưng với khát vọng mở mang, anh quyết định đến thử vận may.
Sau năm ngày đêm vượt biển, thuyền đến Hạ-châu. Vừa lên bờ, phú thương gặp ngay một ngôi lầu tráng lệ. Chủ nhân là một người đàn bà sang trọng, nói năng dịu dàng, mời mọc nồng hậu, ngỏ ý muốn kết giao và mời phú thương nghỉ tại nhà trong thời gian thuyền neo lại. Vì chưa quen vùng đất lạ, lại thấy được tiếp đón trọng thể, phú thương đồng ý.
Đó chính là mụ Lường – một kẻ nổi tiếng xảo quyệt chuyên gài bẫy các thương nhân để cướp của. Mụ có một đám tay chân đông đảo, tinh ranh, từng khiến bao người mất của lẫn người.
Trong đêm yến tiệc linh đình, phú thương và gia nhân được đãi những món ngon, ngủ nghỉ ở những căn phòng sang trọng. Trong lúc đó, mụ Lường sai người lén xuống thuyền phú thương, giấu một con rùa vàng – vật gia bảo của mình – vào trong hàng hóa để vu khống.
Sáng hôm sau, khi phú thương rời lầu trở về thuyền, mụ Lường la lên mất rùa vàng, đổ tội cho khách đã trộm. Phú thương khẳng định không có chuyện đó và không cho khám thuyền nếu không có quan chứng. Cả hai bên làm giấy cam kết: nếu tìm được rùa trong thuyền, phú thương mất cả thuyền lẫn người; nếu không có, mụ Lường phải giao cả ngôi lầu và tài sản cho phú thương.
Quan đến khám và quả nhiên tìm thấy con rùa vàng, vì đó là âm mưu có sắp đặt. Không thể chối cãi, phú thương mất hết tài sản, bản thân và toàn bộ gia nhân bị bắt làm nô lệ trong nhà mụ Lường.
Suốt ba năm sau, phú thương bị giao việc chăn ngựa, làm lụng khổ cực, hoàn toàn cách ly với gia nhân và thế giới bên ngoài. Một hôm, trong lúc đang cho ngựa ăn cỏ bên bến sông, chàng gặp một đạo sĩ bí ẩn, người có quả bưởi kỳ lạ có thể mang tin tức đi khắp thế gian. Chàng mua lấy, viết thư kể lại toàn bộ nỗi oan, nhét vào bưởi và thả xuống nước khấn nguyện, mong thư đến được tay vợ.
Về phần người vợ, suốt ba năm không thấy tin chồng, nàng vẫn kiên nhẫn đợi chờ, dù mọi người đã lập bàn thờ vọng. Một hôm, nàng bất ngờ nhặt được quả bưởi trôi vào bến, mở ra thấy thư chồng, biết rõ sự tình, quyết chí tìm đến Hạ-châu cứu chồng, báo thù mụ Lường.
Nàng chuẩn bị một thuyền đầy hàng hóa, dẫn theo gia nhân, một người thợ kim hoàn và đặc biệt hai con chuột nhắt. Tới đúng nơi chồng từng ghé thuyền, mụ Lường lại giở trò cũ: mời mọc, đãi tiệc, ngấm ngầm giấu rùa vàng vào hàng, rồi sai quan đến khám thuyền.
Nhưng lần này, người thợ kim hoàn đã phát hiện và nung chảy rùa vàng, biến nó thành những thoi vàng nằm dưới đáy hòm. Quan đến khám không tìm thấy gì, mụ Lường thua ván đầu tiên, phải giao ngôi lầu.
Không chịu thua, mụ thách thêm một ván mới: mụ có hai con mèo được huấn luyện đội đèn suốt đêm không cử động. Nếu mèo làm được, nàng phải trả lại lầu; nếu không, mụ Lường mất thêm một dinh cơ.
Vợ phú thương giả vờ đồng ý, nhưng đúng lúc nửa đêm, thả hai con chuột ra, mèo vừa thấy chuột đã nhào theo vồ, làm đèn đổ vỡ tung tóe. Mụ Lường thua ván thứ hai.
Chưa dừng lại, mụ Lường đánh cược lần thứ ba: trồng một cây khô trong vườn, chỉ sau một đêm sẽ nảy lộc xanh tươi. Nhưng vợ phú thương đã biết mảnh đất này có phép lạ, liền cho người bí mật đào đất cũ thay đất mới. Sáng hôm sau, cây khô vẫn trơ trụi. Mụ Lường thất bại lần thứ ba, phải giao toàn bộ tài sản, gia nhân và cả mình cho vợ phú thương.
Phú thương và gia nhân được giải cứu, đoàn tụ trong hạnh phúc. Họ trở thành những người giàu có và còn nhiều hơn cả thuở ban đầu.
Mụ Lường xấu hổ nhảy xuống biển tự tử, Đức Phật cho mụ hóa thành cá he, loài cá vẫn hay ngoi lên lặn xuống như mụ tiếc của. Dân gian kể rằng cá he ngày nay vẫn giữ thói quen ấy vì nối tiếp nỗi lòng của mụ Lường năm xưa.
Tóm tắt truyện "Mụ Lường" không chỉ giúp người đọc hiểu được cốt truyện mà còn cảm nhận được giá trị đạo đức sâu xa. Câu chuyện là minh chứng sống động cho chân lý: cái thiện luôn chiến thắng cái ác, người tốt rồi sẽ gặp điều tốt lành.
Cùng đọc tiếp bài khác nè:
Bình Luận