Trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, “Huyền thoại vũ trụ thuở sơ khai” là câu chuyện mang đậm tính biểu tượng về nguồn gốc vũ trụ, con người và thiên nhiên. Truyện không chỉ phản ánh trí tưởng tượng phong phú mà còn truyền tải những triết lý sâu sắc của cha ông ta.
Thuở sơ khai, có ông Rờ Xi – một vị thần khổng lồ đã đi khắp nơi, tạo nên núi non, sông suối và đồng bằng bằng những cử động của mình. Khi bầu trời chùng xuống sát đất, ông đã cúi lưng đỡ trời, giúp thế gian có không gian sinh sống. Dấu chân khổng lồ của ông còn lưu lại tại Đak Tam lung (Trà My) và tận Quy Nhơn.
Loài người thuở ấy có đầu gối quay ra sau, chạy nhanh đến mức đuổi kịp mọi loài vật, khiến muông thú khiếp sợ và kiện lên giàng. Giàng thương xót nên xoay đầu gối người lại như bây giờ để giữ cân bằng giới tự nhiên.
Khi người thiếu ăn, cua và rắn giúp đỡ nhưng vẫn không đủ. Chuối lên tiếng nuôi người bằng quả, thân, củ, hoa, từ đó người sống được. Vì chuối nuôi người nên cuộc đời con người cũng như cây chuối: ra buồng rồi già đi và chết.
Người thời ấy chưa biết dùng lửa, phải ăn sống. Chỉ có chuột giữ lửa, không chịu chia sẻ. Trời sai ve đến xin, chuột buộc ve phải nhắm mắt khi học trộm cách lấy lửa, nhưng ve có mắt ở nách, nên lén học được và truyền lại cho người.
Lúa vốn sống dưới biển, nơi chỉ vắt sống được. Nhờ kiến xin được lúa, người đem lên gieo thử. Lúa ban đầu to như cây đa, quả dài như bí đao, nghe tiếng hú thì tự động chạy theo dây chỉ về kho. Nhưng một lần, chó sủa làm lúa sợ, rơi xuống đất, vỡ nhỏ. Từ đó, lúa hạt nhỏ như bây giờ và không còn tự theo dây về nữa. Người Tây Nguyên vẫn giữ tục chăng dây gọi lúa khi gặt. Vắt vì nhớ nợ cũ, nên hút máu người để đòi lại lúa.
Ngày xưa, người và khỉ là bạn, nhưng khỉ tham lam chiếm hết hang đẹp, còn không chỉ người cách làm nhà. Rùa thương người nên chỉ cách dựng nhà: mai làm mái, chân làm cột, đuôi làm thang… Nhờ vậy, người có nhà sàn như ngày nay.
Mía xưa không có bã, cao như lồ ô, ngọt đậm. Một lần chồn ăn đêm va phải, tức giận nhét nan gùi vào mía, khiến từ đó mía có bã, phải nhai mới ăn được.
Củ mài ngày xưa là quả mài mọc đầy như bầu bí. Một hôm mụ Dạ Cróa hái không xuể, tức quá cắm hết quả xuống đất, từ đó thành củ mài như ngày nay.
Quả bầu xưa ăn rất ngon, mọc khắp rừng. Nhưng chó sói vướng dây, tức giận đái vào, khiến bầu trở nên đắng. Người tiếc nên dùng vỏ làm vật đựng, từ đó bầu đắng gắn bó với con người.
Ý nghĩa: Truyện phản ánh thế giới quan kỳ ảo, sinh động và đầy nhân văn của người Tây Nguyên. Qua đó lý giải nguồn gốc thiên nhiên, loài vật, nông nghiệp và cuộc sống con người một cách mộc mạc, gần gũi và đậm tính triết lý dân gian: con người, muôn loài và thiên nhiên luôn gắn bó chặt chẽ, ràng buộc trong một vòng xoay nhân quả sâu sắc.
Tóm lại, “Huyền thoại vũ trụ thuở sơ khai” không đơn thuần là một câu chuyện cổ tích, mà còn là biểu tượng văn hóa, gợi nhắc con người hôm nay về cội nguồn xa xưa, về mối quan hệ thiêng liêng giữa con người và vũ trụ trong thế giới quan dân gian Việt.
Xem các gợi ý khác:
Bình Luận